Podsumowanie 2022 roku w projekcie Ocalone Dziedzictwa

Projekt „Ocalone Dziedzictwa. Regionalne Izby Pamięci Ziem Zachodnich i Północnych”, którego oficjalna inauguracja nastąpiła 14 września 2022 roku w Izbie Pamięci w Kątach Wrocławskich to realizowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego koncept współpracy z podmiotami prowadzącymi izby pamięci w zakresie zabezpieczania gromadzonych przez nie kolekcji.

W roku 2022 projekt otrzymał wsparcie w ramach dotacji celowej w łącznej kwocie 800 000,00 zł, z czego 300 000,00 zł z funduszy inwestycyjnych, a 500 000,00 zł ze środków na wydatki bieżące. Inicjatorem projektu jest Ośrodek „Pamięć i Przyszłość” we Wrocławiu, który realizuje zadania projektowe przy wsparciu instytucji współtworzących konsorcjum Sieć Ziem Zachodnich i Północnych.

Wybór Kątów Wrocławskich jako miejsca oficjalnego początku projektu nie był przypadkowy, działająca w tamtejszej izbie ekspozycja „Wspólne dziedzictwo. Od Kanth do Kątów Wrocławskich” stanowi modelowy przykład budowania współpracy międzyinstytucjonalnej przy tworzeniu regionalnych izb pamięci w projekcie „Ocalone Dziedzictwa”. Pokazuje, jak ważne dla lokalnych społeczności są takie miejsca i gromadzone w nich przedmioty – ślady dziedzictwa nie tylko polskiej, ale także niemieckiej kultury.

Izby Pamięci gromadzą świadectwa historycznej zmiany – szczególnie dostrzegalnej na obszarze przyłączonym do Polski w wyniku II wojny światowej, naznaczonym niemal pełną wymianą ludności, która wprost wpłynęła na status lokalnego dziedzictwa kulturowego. Wartości historyczne i kulturowe stworzone przez Polaków na Ziemiach Zachodnich  i Północnych miały ogromne znaczenie w historii Polski. Izby opowiadają i wyjaśniają tę złożoną rzeczywistość za pośrednictwem swoich różnorodnych kolekcji – każdy ze składających się na nie przedmiotów jest darem bardzo konkretnej osoby, a przez to, nośnikiem określonej opowieści. Posiadają nieocenioną wartość źródłową i historyczną, które powinny podlegać szczególnej ochronie.

Na obszarze Ziem Zachodnich i Północnych zidentyfikowaliśmy istnieje co ponad 300 izb pamięci. Projekt „Ocalone Dziedzictwa” zakłada podjęcie współpracy z 60 izbami, by następnie w 10 spośród nich przygotować wystawy stałe w oparciu o kolekcjonowane przez nie zbiory. Tworząc tym spodobam prawdziwie żywe lokalne muzea.

W projekcie udział bierze 5 Koordynatorów Regionalnych odpowiadających za realizację zadań w podległych sobie regionach: Dolnego Śląska, Warmii i Mazur, Śląska Opolskiego, Ziemi Lubuskiej oraz Pomorza Zachodniego. Całość koordynuje Marcin Musiał z Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”.

Na przestrzeni drugiego półrocza 2022 roku, koordynatorzy regionalni wizytowali 36 izb pamięci.

7 na Pomorzu Zachodnim, 6 na Warmii i Mazurach, 5 na Ziemi Lubuskiej, 5 na Śląsku Opolskim oraz 13 na Dolnym Śląsku
Dokonano także identyfikacji 315 izb na Ziemiach Zachodnich i Północnych: 61 na Pomorzu Zachodnim, 38 na Warmii i Mazurach, 68 na Ziemi Lubuskiej, 48 na Śląsku Opolskim i 100 na Dolnym Śląsku.

Zrealizowano 56 opracowań, w ich skład weszły 44 raporty, 6 sprawozdań oraz 6 artykułów naukowych. Udało się zdigitalizować prawie 500 fotografii, a podczas dwóch szkoleń: pierwszego, dotyczącego nagrywania relacji historii mówionej oraz drugiego, odbywającego się w dniach 7 i 8 listopada 2022 roku, przeszkolono łącznie 55 przedstawicieli izb.

Jednym ze strategicznych celów projektu jest zabezpieczanie regionalnego dziedzictwa kulturowego w jego formie materialnej i niematerialnej – warto więc nadmienić, że w izbach sporządzono 6 spisów z natury a do inwentarzowej bazy danych wprowadzono prawie 2500 rekordów. Ponadto zrealizowano i nagrano 10 relacji historii mówionej. W izbach zorganizowano także 5 wydarzeń edukacyjno-popularyzatorskich oraz wydarzeń kulturalnych. Sukcesem można określić także zawarcie 10 nowych porozumień z izbami pamięci oznaczające włączenie tych izb do projektu „Ocalone Dziedzictwa”.

Projekt cieszy się popularnością wśród lokalnych działaczy i aktywistów kultury pamięci. Świadczą o tym między innymi liczne doniesienia medialne informujące o postępach związanych z realizacją projektu oraz zainteresowanie współpracą czy promocji projektu z lokalnymi przewoźnikami kolejowymi: Kolejami Dolnośląskimi, Kolejami Wielkopolskimi czy POL Regio.